Włocławek, miasto o niezwykłej przeszłości, przechowuje w swoich zbiorach cenny dokument – najstarszy znany plan miasta, pochodzący z roku 1787. Ten plan to nie tylko mapa, ale także bezcenny zapis historii, który pozwala nam zrozumieć urbanistyczną i społeczną strukturę miasta z tamtego okresu.
Włocławek przed zmianami
Rok 1787 to czas, kiedy Włocławek był ważnym centrum handlowym i kulturalnym, tuż przed burzliwymi wydarzeniami, które miały zmienić oblicze Polski. Plan ukazuje miasto w pełni jego ówczesnego rozkwitu, z rozwiniętym rzemiosłem i bujnym życiem społecznym.
Szczegóły Planu
Plan Miasta Włocławka z 1787 roku odznacza się precyzją i dbałością o detale. Zawiera on informacje o przebiegu ulic, lokalizacji placów, a także rozmieszczeniu budynków publicznych i prywatnych. Widać na nim również obszary zielone, które służyły mieszkańcom jako oazy spokoju i rekreacji.
Świadectwo Architektury
Na planie zaznaczone są ważne dla miasta budowle, takie jak kościoły, ratusz czy szkoły. Każda z tych konstrukcji ma swoją unikalną historię i architektoniczny charakter, który przyciąga uwagę zarówno mieszkańców, jak i historyków.
Społeczna Rola Parafii
Warto zwrócić uwagę na rozmieszczenie parafii, które były nie tylko miejscami kultu, ale także centrami życia społecznego i edukacji. Szkoły parafialne, przytułki i inne instytucje kościelne miały znaczący wpływ na codzienne życie Włocławka.
Wnioski z Planu
Najstarszy plan Włocławka to dokument, który pozwala nam lepiej zrozumieć, jak miasto rozwijało się i jakie było jego miejsce w szerszym kontekście historycznym. To także przypomnienie o bogactwie kulturowym i społecznym, które kształtowało Włocławek w tamtych czasach.
Podsumowanie
Odkrywanie najstarszego planu Włocławka to fascynująca podróż w czasie, która pozwala nam docenić historię tego miasta. To przypomnienie, że każda ulica i budynek ma swoją opowieść, a my jesteśmy częścią tej ciągłej narracji.
Plan Miasta Włocławka z 1787r. Mapa Włocławka sporządzona na zlecenie Komisji Dobrego Porządku przez geometrę przysięgłego JKM i Rzeczpospolitej Marcina Sitza w skali ok. 1:6000 i zatytułowana: „Mapa Geometrczna oznaczająca Grunta Miasta Włocławka, w Województwie Kujawskim, a Powiecie leżącego, a do Dóbr Biskupstwa Kujawskiego należącego, które podczas agitującej się, za szczęśliwego rzędu J.W. Józefa Rybińskiego, kommysyi B.O. w ogólności odgraniczone, a szczególnie w placach, Ogrodach, rolach, Łąkach, Lasach, użytecznych y nieużytecznych Częściach pomierzone, y co do ilości tych Części w osobno podanym Regestrze na Pręty, Morgi, y Włoki Chełmiński, jakie konstitucya w Roku 1576. Vol. 2. Tol. 949. przepisuje, obrachowane, a tu według położenia swego określone. Roku 1787. przez mnie I.K.M. y Rzepltey. Geom. przysłgo Marc Sitz”. Skan pochodzi ze zbiorów Archiwum Głównego Akt Dawnych, oznaczonego jako Zbiór Kartograficzny 48-11.
Przygotowanie powyższego planu miasta nakazane zostało przez „ROZRZĄDZENIE Komisyi Dobrego Porządku w mieście Włocławku roku 1787 uczynione„:
„…Którą to przysięgę zwyczajnym sposobem ogłoszoną, ponieważ sławetni Jakób Gruszczyński prezydent i Augustyn Przechadzki wójt, imieniem miasta, sławetni zaś cechmistrze, wyżej z imion swych wyrażeni, imieniem cechów swych wykonali, przeto Sąd zupełną wyrokowi swemu satysfakcyę uznawszy, dalszą regułę instrumentu Sąd niniejszy stanowiącego, exekwując, urodzonego Imć Marcina Sytza geometrę JW. Im. X. biskupa kujawskiego i pomorskiego nadwornego, instrumentem geometryi, od Najaśniejszego Króla Jegomości teraz panującego zaszczyconego, do odrysowania mapy miasta tutejszego Włocławka, wyrażenia pozycyi jego, niemniej przedmieścia i domów, wymierzenia placów osiadłych i nieosiadłych, ról, pól, ogrodów używanych i pustujących, z wymienieniem ich posesorów, tudzież pastwisk, zarośli, lasów i jezior, tak przez miasto aktualnie posiadanych, jako w innych posesyi będących, a przez miasto z mocy praw jemu służących powrócić pretendowanych, ułożenia z tego tabeli obowiązuje, a do tej czynności geometrycznej zważenia, Sąd z grona swego, WW. Im. XX. Feliksa Lewińskiego i Ludwika Kuczkowskiego kanoników katedralnych kujawskich deleguje. A gdy tak do porządnego domów i placów na mapie oznaczenia, jako też do ułożyć się nakazanej, przez JP. geometrę domów i placów tabeli, potrzebne jest domów wszystkich i zabudowań numerami, ulic zaś nazwiskami, jakie zdawna mają, oznaczenie: przeto Sąd nakazuje, ażeby miasto przez delegowanych z rady, ławnicy i gminu po jednemu w przytomności pisarza miejskiego, domy wszystkie tak miejskie jako i duchowne, tudzież kościoły z należącemi do nich stodołami, browarami, śpichlerzami i innemi zabudowaniami, wyrażając na nich numer domu do którego należą liczbą na tabliczkach drewnianych wyraźnie wypisaną, zacząwszy na przód od ratusza, oznaczyło i regestr tego porządny, z wyrażeniem posesorów, w przeciągu tygodnia jednego ułożyło. Że zaś sławetni mieszczanie, wiele domów, placów, ról i ogrodów, przez osoby tak stanu duchownego jako i szlacheckiego bezprawnie posiadanych być twierdzą i o nakazanie przypozwania tych osób dopraszają się, przeto Sąd osoby takowe, grunta miejskie z uszkodzeniem miasta posiadające, reprodukcyę praw za jakiemiby grunta, domy, place, role i ogrody posiadali, do Sądu niniejszego komisarskiego pyzypozywać nakazuje. Ponieważ zaś Sąd niniejszy do decyzyi praw posesorów gruntów miejskich, przez miasto zapozwać się mianych, bez mapy (do której zrobienia znacznego potrzeba czasu) przystąpić nie może, zaczem dając czas tak JP. geometrze do wygotowania mapy i tabeli, jako też i pozwać się mianym posesorom do dostatecznego praw swych wyszukania, dzieło swoje komisarskie do dnia 24 stycznia roku przyszłego tysiąc siedmset ośmdziesiąt ósmego odwołuje, w którym to czasie, miasto wszystkich do których względem całości swej ma pretensye, przypozywać na zwyż wyrażony termin będzie powinno, a przypozwani stawić się mąją…”
Aktualizacja 2023-04-12:
Ze względu na problemy z działaniem nakładki na Mapach Google (występujące losowo niebieskie tło), przygotowałem dodatkową nakładkę na OpenStreetMap. W przypadku tego rozwiązania podobne problemy nie występują.
